Nauka mowy
Pierwsze samodzielne kroki dziecka to nowy etap, podczas którego maluszek rozwija się w błyskawicznym tempie. Możliwość poruszania się i eksplorowania otoczenia wspomaga również naukę mowy.
Sprawdź, jakie są normy językowe dla dzieci w poszczególnych grupach wiekowych i poznaj skuteczne sposoby, jak wspierać rozwój mowy.
Na samym końcu znajdziesz źródła – dzięki temu masz pewność, że informacje zawarte w artykule są oparte na badaniach naukowych.
Przejdź do interesującego Cię tematu - rozwój mowy dziecka
Dzieci uczą się nazw przedmiotów, poznają nazwy codziennych aktywności i oczywiście odkrywają swoją niezależność, nabywając umiejętność mówienia “Nie!”. Rodzice pełnią rolę nauczycieli w życiu rozwijającego się młodego człowieka. Podczas nauki słów najlepiej postawić na sprawdzone naukowe metody, by dziecko rozwijało się prawidłowo. Opóźnienia w rozwoju mowy powodują frustrację dzieci, ponieważ czują silną potrzebę komunikacji, a nie wiedzą, jak ją zaspokoić.
Zasób słów dziecka*
* ilość słów to średnia ilość słów (50 centyl) w czynnym słowniku dziecka w danym wieku na podstawie danych z IRMIKu [3].
Przerywnik humorystyczny
Jaś miał już 5 lat, ale jeszcze nic nie mówił.
Pewnego dnia mama podaje mu obiad, a Jasiu wrzeszczy:
– A gdzie kompot?!
Mama zdziwiona:
– Jasiu, to ty umiesz mówić?
– Umiem.
– To dlaczego dotąd nic nie mówiłeś?
– Bo zawsze był kompot!
Żarty żartami, ale jest w tym szczypta prawdy – dziecko musi czuć potrzebę komunikacji, by zacząć mówić.
Co traktowane jest jako słowo?
Do drugiego roku życia zupełnie normalne jest, że dziecko posługuje się głównie wyrazami dźwiękonaśladowczymi i mówi często jedną sylabę zamiast całego wyrazu. Przykładowe słowa, które może mówić Twoje dziecko:
- mama,
- tata/ dada,
- baba,
- hau zamiast pies,
- oć zamiast chodź,
- lolot zamiast samolot,
- ka zamiast gruszka, itp.
Jedna sylaba i więcej znaczeń?
Podczas liczenia słów w wyżej podanych statystykach uwzględnia się przede wszystkim świadome używanie słów, by oddać konkretne znaczenie. Co to oznacza? Gdy Twoje dziecko mówi ka i chodzi mu o kaczkę to jedno słowo, natomiast, gdy mówi ka i pokazuje na kaszkę to już drugie słowo.
Liczymy słowa w taki sposób, ponieważ dzieci posługują się bardzo często jedną sylabą, która jest dla nich najlepiej słyszalna. Istotne jest, że maluch wiąże prawidłowo dźwięk z przedmiotem, osobą, czy czynnością. [2]
Czy moje dziecko rozwija się prawidłowo?
Normy językowe: 18 - 24 miesiące
- zasób słów: 50-150 (50 centyl) [3]
- nazywa przedmioty w swoim najbliższym otoczeniu
- stosuje przynajmniej dwa przyimki, najczęściej: “w”, “na”, “pod”
- posługuje się prostymi zdaniami złożonymi z dwóch słów, np. “tu jest”, “mamo, chodź”
- mniej więcej ⅔ z tego, co mówi dziecko, powinno być zrozumiałe dla dorosłych
- rytm mowy i płynność są najczęściej jeszcze słabe
- nie kontroluje dobrze głośności i tonacji głosu
- stosuje dwa zaimki osobowe, najczęściej: “ja” i “ty”, ale jeszcze się myli
- prawidłowo reaguje na polecenia typu: “pokaż, gdzie są Twoje uszy” [1,2]
Normy językowe: 2 - 3 lata
- zasób słów: 150-600 (50 centyl) [3]
- zaczyna używać przede wszystkim czasowników, a nie rzeczowników
- poprawnie posługuje się zaimkami: “ja” i “ty”
- zaczyna używać liczby mnogiej i czasu przeszłego
- stosuje przynajmniej trzy przyimki, najczęściej: “w”, “na”, “pod”
- układa zdania z trzech wyrazów
- około 9/10 z tego, co mówi dziecko, jest zrozumiałe dla dorosłych
- rozumie proste pytania dotyczące jego otoczenia i aktywności
- dostrzega związki przyczynowo-skutkowe
- rozumie złożone pytania typu: “co trzeba zrobić, gdy jest się głodnym?”
- odpowiada na pytania o swoje imię, wiek i płeć
- nawet gdy rozumie pytanie, nie zawsze potrafi na nie odpowiedzieć [1,2]
Jak dziecko uczy się słów?
Przeprowadzono wiele badań naukowych, szukając mechanizmów, które działają podczas nauki pierwszych słów przez dziecko. Obserwacje i eksperymenty często różnią się od siebie, ale prowadzą także do wspólnych wniosków.
Podstawą jest po prostu mówić do dziecka, opisywać, nazywać, pokazywać. To takie banalne, ale czasami wydaje nam się, że małe dziecko i tak nie zrozumie i rozmawiamy głównie z dorosłymi. Poniżej znajdziesz najefektywniejsze mechanizmy, poprzez które możesz wspierać rozwój mowy.
Metody nauki słów
- narracja życia codziennego – opowiadaj o tym, co robisz, co robi dziecko
- powtarzanie – czy zapamiętasz nowe słowo, gdy usłyszysz je tylko raz? Raczej nie. Podobnie jest z dziećmi – powtórki utrwalają nowe słowa.
- wskazywanie i nazywanie – pokaż palcem przedmiot/obrazek i nazwij go
- wyrazy dźwiękonaśladowcze – dzieci często naśladują dźwięki, ponieważ są to najczęściej powtórzenia i pojedyncze sylaby
- pauza – szansa dla dziecka, by samo powiedziało dane słowo. Czytając
- język migowy w połączeniu z mową – machanie i mówienie “pa pa” można rozszerzyć o więcej ciekawych znaków migowych
- śpiewny ton głosu – dzieci uwielbiają piosenki, ale nawet podczas czytania książki możesz wypowiadać śpiewnie słowa
- upraszczanie – nie stosuj infantylnych zamienników słów, ale dostosuj trudność słów do poziomu rozwoju dziecka
- konkretne strategie czytania książek – to temat na osobny wpis
- wymiana zabawek – dziecko będzie odczuwało potrzebę komunikacji, żeby zasygnalizować Ci chęć zabawy czymś, co zostało schowane
- pokazywanie blisko twarzy – mówiąc “długopis”, przybliż go do swojej twarzy; dziecko będzie widzieć równocześnie przedmiot i Twoje usta
- brak czytania w myślach – nie zgaduj, czego Twoje dziecko chce, jeżeli potrafi już wymówić dane słowo
- naśladowanie – pokazywanie zwierzątek, czynności
Książki do nauki mówienia
Każda książka będzie świetnym wyborem dla małego dziecka, jeżeli znamy odpowiednie strategie czytania książek i potrafimy kreatywnie zabawić dziecko. Jednak, aby sobie trochę pomóc w trudzie rodzicielstwa, warto zdecydować się na książki, które zostały zaprojektowane specjalnie z myślą o nauce mowy.
Jaka książka najlepsza do nauki mowy
Jeżeli Twoje roczne dziecko samo z siebie sięga po książki i potrafi się na chwilę skupić, masz ogromne szczęście i jesteś w mniejszości rodziców. Najczęściej dzieci, które świeżo nauczyły się chodzić, wolą aktywnie spędzać czas i latać tam i z powrotem, a nad lekturą zatrzymają się ewentualnie, żeby ją ugryźć.
Jak czytać rocznemu dziecku?
Wybierz książkę, która zainteresuje Twoje dziecko, kierując się kilkoma wskazówkami:
- białe tło – dzieciom łatwiej dostrzec obrazki na białym tle
- realistyczne ilustracje – wydaje się to sprzeczne z intuicją, ale dla rocznego dziecka wszystko jest nowe i najbardziej interesuje go właśnie rzeczywistość
- powtarzające się ilustracje – dzieci uczą się przede wszystkim poprzez powtórzenia, więc łatwiej będzie zastosować Ci skuteczne strategie czytania książek, jeżeli postaci będą powtarzać się przez całą książkę
- wyrazy dźwiękonaśladowcze – każdy maluch je uwielbia; zacznij od książek o zwierzętach lub innych obiektach wydających ciekawe dźwięki
- przyjazna tematyka – wybierz to, czym dziecko się właśnie interesuje: zwierzęta, dinozaury, jedzenie, a może pojazdy?
- brak konkretnej historii – dziecko na początku przygody z literaturą nie lubi słuchać długich opowiadań, a nawet jedno zdanie na stronę to często za dużo. Postaw na książki bez treści i samodzielnie opowiadaj, co widzisz.
Książki wspomagające naukę mowy
Nie musisz już dłużej szukać, ponieważ jest seria książek, która spełnia wszystkie te kryteria. “W kółko to samo” to angażujące książki dla najmłodszych dzieci, które przecież uwielbiają zapętlone treści. Estetyczne ilustracje zachęcają do oglądania, białe tło ułatwia rozpoznawanie obrazków, a dziecko chętnie wyszukuje wybrany przez siebie obiekt na kolejnych stronach.
W środku książki znajdziesz dużo strategii, jak ją czytać. Nie jest to pozycja tylko dla najmłodszych. Z powodzeniem dopasujesz sposób czytania do wieku dziecka, tak by mogła rosnąć razem z nim.
W książce “W kółko to samo: WIEŚ” zamieszczone zostały ilustracje zwierząt na wsi. Na każdej kolejnej stronie znajdują się te same ilustracje, ale w innej konfiguracji i innym rozmiarze. Przypomina to trochę popularną grę “Dobble”.
Dlaczego “W kółko to samo” jest skuteczne?
Podczas czytania książki stosujemy mnóstwo metod nauki mówienia równocześnie. Dziecko słyszy w kółko jedno słowo, próbuje je odnaleźć na rozkładówce, uczy się pokazywania, a my co jakiś czas robimy pauzy, aby dać szansę na samodzielne powtarzanie słów.
Strategia czytania książki
Przykład czytania dla najmłodszych dzieci:
- Wybieramy jedno zwierzątko i mówimy “Pies – pies robi hau hau”
- Szukamy na rozkładówce psa i pokazujemy na niego
- Na następnej stronie pies jest już w innym miejscu i innych rozmiarów, więc trzeba go poszukać. Pytamy: “Gdzie jest pies?”
- Pokazujemy na psa, mówiąc: “Tu jest pies! Hau, hau!”
- Szukamy kolejnego psa… “O! Hau, hau! Tu schował się pies”
- “Gdzie tym razem jest pies? Widzisz gdzieś hau, hau?”
- “Tutaj schował się pies. Hau, hau! Ale ten pies głośno szczeka!”
- itd.
W następnej kolejności szukamy kotka, krowy, czy konia. Wszystkie zwierzęta w książce mają przypisane swoje dźwięki. W celu zwiększenia poziomu trudności szukamy na przykład krowy, kaczki i gęsi na raz. Starsze dzieci prosimy o znalezienie wszystkich zwierząt w łatki lub wszystkich zwierząt, które mają skrzydła.
Sposobów na zabawę z tą książką mnóstwo – za każdym razem można czytać ją inaczej. Możesz dać ponieść się wodzy fantazji lub skorzystać z gotowych strategii – ZOBACZ FILM.
Czy moje dziecko za mało mówi
Bardzo ważne jest śledzenie rozwoju dziecka. Oczywiście nie powinno być ono okraszone stresem i ciągłym zamartwianiem się, że maluch rozwija się niezgodnie z normami. Jednak warto z rozsądkiem śledzić postępy naszych pociech, żeby odpowiednio wcześnie zareagować.
Powody do obaw
Oczywiście normy i przeciętny zasób słów to tylko uśrednione dane. Nie należy się martwić, jeżeli dziecko mówi 20 zamiast 50 słów. Jednak normy są po to, żeby rodzice mogli sprawnie zareagować na wypadek poważnych odstępstw i pomóc maluchowi. Poniżej znajdziesz kilka powodów, które powinny zachęcić Cię do udania się po poradę do specjalisty [1].
- Rozumienie prostych słów – jeżeli Twoje dziecko nie rozumie słów typu “pa-pa”, czy “nie” w wieku 15 miesięcy
- Zasób słów – jeżeli Twoje dziecko nie wymawia prostych, pojedynczych słów w wieku 18 miesięcy
- Stosowanie się do poleceń – jeżeli Twoje dziecko nie rozumie prostych poleceń typu “Chodź do mnie” w wieku 21 miesięcy
- Bełkotanie – jeżeli Twoje dziecko posługuje się głównie “beblaniem” w wieku 2 lat
- Części ciała – jeżeli Twoje dziecko nie potrafi wskazywać części ciała w wieku 2 lat
- Proste zdania – jeżeli Twoje dziecko nie stosuje zdań składających się z dwóch słów w wieku 2 lat
Źródła
- Child Development Institute
- Healthline
- Inwentarze Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMIK) Podręcznik, Magdalena Smoczyńska, Grzegorz Krajewski, Magdalena Łuniewska,
Ewa Haman, Krzysztof Bulkowski, Magdalena Kochańska